Men zegt weleens dat kinderen het meest kritische publiek zijn. Eigenlijk zijn het vooral kinderboekenschrijvers die dat zeggen. Guus Kuijer bijvoorbeeld, toen hij genomineerd werd voor de AKO Literatuurprijs: ‘Kinderboeken schrijven is moeilijk, dus toen ik 65 werd dacht ik: nu ga ik voor grote mensen schrijven.’ En een jaar eerder, op Twitter: ‘Waarom ik geen kinderboeken meer schrijf? Omdat dat moeilijk is. Voor mijn gemak sta ik mezelf toe voor u te schrijven.’ En een aantal jaren later, wederom op Twitter: ‘Waarom ik geen kinderboeken meer schrijf? Omdat dat moeilijk is. Ik gun mezelf het gemak voor u te schrijven.’ Is hier sprake van vergevorderde dementie of van een uitzonderlijk goed geheugen?
Wat Guus Kuijer in elk geval verzwijgt, is dat hij al eens ‘voor grote mensen’ heeft geschreven. Begin jaren zeventig publiceerde hij twee verhalenbundels en een roman. Pas daarna is Guus Kuijer kinderboeken gaan schrijven. Kennelijk waren de recensies hem nog niet kritisch genoeg, ook niet toen bijna-naamgenoot Guus Luijters in Het Parool schreef dat zijn debuut, dat van Guus Kuijer dus, ‘bijzonder weinig hoop voor de toekomst geeft. Het is een boek om zo weer te vergeten en dat lukt moeiteloos.’ Zijn tweede boek had volgens Ad Zuiderent in Trouw ‘te weinig om het lijf’ en zijn derde grotemensenboek werd niet meer gerecenseerd. Kinderboekenschrijvers zijn eigenlijk altijd mislukte schrijvers.
Zijn comeback als grotemensenschrijver, veertig jaar later, pakte Guus Kuijer handiger aan. Hij nam het bestverkochte boek aller tijden en zette er ‘voor ongelovigen’ achter. Athenaeum – Polak & Van Gennep wilde het wel uitgeven, in zes delen à € 22,99 per stuk zelfs, en daarna natuurlijk een mooie editie met alle delen ineen. ‘Een originele, literaire onderneming die zijn weerga niet kent,’ schreef Joost de Vries in De Groene Amsterdammer. Volgens mij kent de literaire onderneming van Guus Kuijer wel degelijk een weerga: de Bijbel voor gelovigen. Je zult maar naar je leeglopende kerk op weg zijn, langs een boekhandel komen die op zondag geopend is, en daar De Bijbel voor ongelovigen als absolute bestseller in de vitrine zien liggen.
En dat is precies waar het Guus Kuijer om te doen is. Als kind heeft hij God bij herhaling om nieuw speelgoed gevraagd, maar zijn gebeden werden nooit verhoord. ‘Ik had het gevoel dat niemand luisterde. Huilen moest ik daarvan.’ Nu neemt Guus Kuijer wraak. ‘Ik zie de Bijbel als een waardevol erfstuk, de basis van onze cultuur. Ik begrijp dat mensen vroeger geloofden in hogere machten, de wetenschap was immers nog niet vergevorderd,’ bijt hij een journalist van het Nederlands Dagblad (‘Christelijk betrokken’) toe. Guus Kuijer weet het zeker: de Hof van Eden was een goed onderhouden tuin op het zuiden, de Zondvloed een klimaatramp, de Tien plagen tien klimaatrampen, Mozes een omhooggevallen badmeester en God bestaat niet.
Gaat Guus Kuijer ook het Nieuwe Testament navertellen, hoort Guus Kuijer u denken. ‘Sommige mensen denken dat ik ook nog het Nieuwe Testament ga navertellen. Ik denk van niet, want ik heb nogal een afkeer van een God die zijn zoon laat doodmartelen aan een kruis en die dat ziet als een daad van liefde voor de mensheid,’ schrijft hij in de Volkskrant. Maar God bestond toch niet? Waarom is die God van het Nieuwe Testament dan ineens zo’n probleem? Guus Kuijers Genesis, waarin God dus door Adam wordt bedacht, biedt uitsluitsel. Daar staat namelijk: ‘Het begon met een woord. Het was een woord dat zomaar in mijn hoofd opkwam en nergens bij hoorde. En dat woord was: God.’ In de eerste zinnen van zijn hervertelling plagieert Guus Kuijer al een andere hervertelling: die van de evangelist Johannes, uit het gedeelte van de Bijbel dat hij niet gaat navertellen.
Dit alles valt in het niet bij de tweets van Guus Kuijer. 11 juli 2022: ‘Ik heb mijn leven lang mijn best gedaan om schrijver te worden en geen BN’er. Dat is gelukt.’ 10 april 2021: ‘Als je kinderboeken hebt geschreven word je gelukkig niet gezien als “een belangrijke schrijver’’. Daar ben ik wel blij om.’ 24 maart 2021: ‘Ik heb mijn best gedaan om schrijver te worden en geen BN’er. Dat is gelukt.’ 11 oktober 2020: ‘En God sprak: “Ik ga niet naar de kerk. Ik kijk wel uit. Zelfs niet in Staphorst. Ik lees De Bijbel voor ongelovigen van Guus Kuijer, want dat boek is een avontuur.”’
Hier is geen sprake van vergevorderde dementie en ook niet van een uitzonderlijk goed geheugen, maar van een vergevorderd en uitzonderlijk minderwaardigheidscomplex.
AG