“Mullis is vullis, Reve is leve”. Deze uitspraak, eigenlijk een parafrase van een uitspraak van Gerard Reve is niet alleen waar, hij rijmt ook. Als je hem uitspreekt, of zoals hier fonetisch opschrijft tenminste. Schrijf je hem correct op (Mulisch is vuilnis, Reve is leven) is het niet minder waar, maar het rijmt niet meer en de kracht gaat goeddeels verloren.
De titel van het autobiografische verhaal van de heren Teigetje en Woelrat, jarenlang de levenspartners annex seksslaven van Reve is ontleend aan de bekende uitspraak van de schrijver zelf, of in ieder geval gestoeld op de gedachte dat Reve rijmt op Leven terwijl dat dus eigenlijk helemaal niet zo is. Het is in principe natuurlijk helemaal niet zo erg als de titel van een boek niet rijmt. Er zijn wel meer boeken waarvan de titel niet rijmt: de brief voor de koning, het verzameld werk van Franz Kafka en Tirza zijn slechts enkele voorbeelden. Het verschil tussen Ons leven met Reve en de andere titels is dat in die laatste gevallen helemaal nooit iemands bedoeling is geweest dat er ook maar enige sprake zou zijn van wat voor rijm dan ook, terwijl Tijgetje en Woelrat dat wel degelijk proberen. Tevergeefs. Wat dat betreft hadden ze het boek net zo goed De periode die wij samen met Gerard Reve doorbrachten kunnen noemen.
U denkt nu waarschijnlijk dat het hier om een kleinigheidje gaat en dat de recensent (dat ben ik) niet zo moet zeuren, maar er is met de titel van dit boek nog een hele boel meer mis. Ons leven met Reve suggereert bijvoorbeeld dat er sprake is van een ‘wij’, terwijl dat helemaal niet zo is. Hoewel Woelrat – laten we niet kinderachtig doen, de man heet eigenlijk gewoon Henk – als auteur op de cover vermeld staat is het uitsluitend Teigetje – idem, zijn naam is Willem – die het woord voert. Mijn leven met Reve en Woelrat was een betere titel geweest, ware het niet dat het probleem van het valse rijm dan weer terugkeert. De periode die ik samen Gerard Reve en Woelrat die eigenlijk Henk heet doorbracht dan.
Een volgend probleem wordt geschapen door de auteurs, of eigenlijk auteur zelf. Tegen het eind van het boek vertelt Willem hoe verschrikkelijk hij het vindt dat Reve het tussenvoegsel van ’t liet vallen en voortaan zonder tussenvoegsel door het leven zou gaan. Was Willem een beetje trouw aan zichzelf geweest had hij het boek dus beter de titel Ons leven met van ’t Reve kunnen geven, of via de hiervoor gemaakte bezwaren De periode die ik samen met Gerard van ’t Reve en Woelrat die eigenlijk Henk heet doorbracht.
Toch is ook deze titel nog niet bevredigend. Naast het samenzijn met Reve beschrijft de auteur tal van belevenissen waaraan Reve part noch deel heeft. Bovendien breken Tijgetje en Woelrat op een goed moment met de schrijver – of andersom – waarna het boek vrolijk verdergaat. De periode die ik samen met Gerard van ’t Reve en Woelrat die eigenlijk Henk heet doorbracht, de periode daarna en enkele andere scènes had de lading een stuk beter gedekt, maar zie dat maar eens op de voorkant van een boek te krijgen. Al met al wordt de lezer met de titel Ons leven met Reve behoorlijk misleid, en dan moet hij nog beginnen het boek echt te lezen.
Wie zich door de titel niet laat weerhouden dat te doen ziet zijn moed beloond. Volgens Tijgetje vertelde Reve hem regelmatig dat hij best een goede schrijver was. Dat is niet helemaal waar, maar hij is wel een goede verteller, en hij heeft een paar mooie verhalen. Hoewel die Tijgetje en Woelrat niet de meest interessante figuren zijn die u ooit zult tegenkomen (mocht u ze ooit tegenkomen) zijn de anekdotes over het samenzijn met Reve briljant. Dat is volledig de verdienste van die laatste, maar dat maakt het niet minder leuk. Reve die in gezelschap zijn lid gegarneerd met een stukje komkommer en wat mosterd op een schoteltje rond laat gaan met de vraag of iemand soms een warm worstje wil, Reve die hard onderuitgaat tijdens een schaatstocht of Reve die regelmatig binnenshuis op de grond kakt. Het schijnt allemaal geen nieuw licht op zijn literaire werk maar het is in ieder geval een stuk leuker om te lezen dan de Reve-biografie van Nop Maas. Die is zo saai dat het derde deel maar niet uitkomt omdat de auteur steeds in slaap valt bij het schrijven ervan.
Leuke verhalen dus, maar als leuke verhalen een goed boek maken was Komt een vrouw bij de dokter een meesterwerk geweest, want vreemdgaan terwijl je vrouw van de kanker ligt te sterven is een prima verhaal. Het grootste probleem van Ons leven met Reve zijn de eindeloze viezigheden die worden uitgewisseld. Het is heus wel begrijpelijk dat de oneindige bedscènes nodig zijn om een accurate beschrijving te geven van het leven van een stel mensen dat ‘m er graag en vaak bij elkaar inhangt, maar wie leest er nu graag over de behaarde benen van een veertigjarige vent, dragend een onderbroek vol poepvlekken en een veel te jonge jongen die dat alles kust?
De beste alinea van dit boek is dan ook de laatste. Omdat Joop Schafthuizen vanuit het niets een douw krijgt, maar ook omdat het einde nadert. Dat voelt als een bevrijding. Leest u liever een boek van Reve zelf. Suggesties: Het Lieve Leven, Schoon Schip of Hijgend Hert. Dat rijmt tenminste wél.
Ons Leven met Reve
Teigetje & Woelrat
Uitgeverij Balans
€24,95