Het programma Advocaat van de duivel is om meerdere redenen de moeite waard. In de eerste aflevering werd Osama Bin Laden door een zeskoppige jury vrijgesproken van het beramen van de aanslagen op 11 september. Het leert ons dat juryrechtspraak misschien wel het slechtste idee is sinds iemand Hitler onder het genot van een paar pullen bier toevertrouwde: ‘Zeg Dolf, de politiek, is dat eigenlijk niet wat voor jou?’
De opmerkelijke uitkomst kan geheel op het conto worden geschreven van Gerard Spong. De man die getuige zijn gave om mensen verkeerde beslissingen te laten nemen waarschijnlijk beter aan een carrière als loverboy had kunnen beginnen. Maar zo zit Spong niet in elkaar. Hij hanteert hoge morele standaarden en ethiek staat altijd voorop. Zo kom je al snel terecht in de advocatuur en verdedig je bijvoorbeeld kinderverkrachters, maffiosi en Patrick Kluivert. Voor sommigen verwerpelijk, maar voor mij begrijpelijk. Voor het uurtarief dat Spong hanteert zou ik de aanrander van mijn eigen zus nog van juridische bijstand voorzien en hem nog een gratis pen geven ook. In Advocaat van de duivel is iets anders aan de hand. Het is geen echte rechtszaak; het is vermaak. Spong verdedigt de grootste boef van de 21e eeuw puur en alleen uit hobbyisme.
Een potje badminton is voor hem niet voldoende. Hij heeft uitdagingen nodig. En dus verdedig je kosteloos de moeilijkst denkbare cliënt ter wereld. Normale misdadigers moet je goed instrueren zodat ze zich niet verspreken tijdens het verhoor. Osama Bin Laden vult zijn dagen met het maken van filmpjes waarin hij trots bekent achter 11 september te zitten, met een kalashnikov zwaait, aankondigt dat hij het lekker nog een keer gaat doen en deze werkjes vervolgens naar elk persbureau ten zuiden van Gibraltar stuurt. Volgens Spong is Bin Laden niet alleen onschuldig, hij is ook een vrijheidstrijder. Vergelijkbaar met Nelson Mandela. Iemand die zijn hele leven strijdt tegen onderdrukking vergelijken met iemand die zijn hele leven broedt op het onderdrukken van andersdenkenden, je moet maar durven. Mandela is met Bin Laden te vergelijken als Majoor Bosshardt met dokter Mengele.
Vreemd genoeg zijn het niet de Zuid-Afrikanen die aan de bel trekken, maar de Amerikanen. Ex-burgemeester Rudy Guiliani van New York liet weten woedend te zijn. Hij is vast niet de enige. Ik zou het gezicht van Bin Laden wel eens willen zien als iemand hem vertelt dat hij verdedigd wordt door een biseksuele jood uit Amsterdam. Al moet de ambigue geaardheid van Spong vooral gezien worden als een gebroken kompas waarvan de naald steevast richting de anus wijst, want als er iets is waar Spong sneller ‘ja’ tegen zegt dan een televisieoptreden dan is het wel een mandje vol piemels. Des te verbazingwekkender dat hij in aflevering twee in de bres sprong voor de paus. Iemand die net zo enthousiast praat over homo’s als Al Gore over bruinkoolcentrales.
Zijn seksuele geaardheid is exemplarisch voor hoe Spong in het leven staat. Wat is biseksualiteit anders dan het onvermogen om nee te zeggen? Zo kon het zijn dat hij onlangs verstrikt raakte in zijn zelf gesponnen web van toezeggingen. Vorig jaar werd hij uitgenodigd voor de Nova College Tour, waar hij op het verzoek van enkele linkse studenten inging en een aanklacht formuleerde tegen Geert Wilders. Dit jaar stond Advocaat van de duivel op de planning, met in de vierde aflevering de verdediging van… Geert Wilders. Spong begreep dat hij er niet mee zou wegkomen en stuurde Theo Hiddema. Jammer. Spong versus Spong, het was de ultieme showdown geweest.
In 2002 diende Spong een aanklacht in tegen o.a. Thom de Graaf en Marcel van Dam wegens het haat zaaien tegen Pim Fortuyn. Op zichzelf niet zo bijzonder, kritiek en haatzaaierij worden wel vaker met elkaar verward, ware het niet dat hij in 2008 Geert Wilders aanklaagde voor hetzelfde vergrijp. Fortuyn werd vanaf links bekritiseerd om zijn uitspraak dat de Islam een achterlijke cultuur is. Wilders zegt in andere bewoordingen min of meer hetzelfde en nu staat hij opeens aan de verkeerde kant van de wet. Daarnaast, hoe geloofwaardig is het om een bijna een dozijn columnisten en politici te vervolgen vanwege demonisering en zelf deel te nemen aan een programma waarin Wilders op een lijn wordt gesteld met criminelen als de paus en Bin Laden?
Gerard Spong is net zo geïnteresseerd in gerechtigheid als de Spaanse inquisitie. Waar zijn cliënten rechtlijnig zijn, is hij buigzaam als een uitgebeende turner. Als je zijn talent voor retoriek wegdenkt, houd je niets anders over dan Albert Verlinde in een toga. Spong wordt gedreven door een vreemde mix van biseksuele zelfhaat en zelfingenomenheid. Hij weet dat hij goed is, en demonstreert zijn gave het liefst door mensen te verdedigen die alles haten waar hij voor staat. Bin Laden en de paus zijn het er over eens dat de geaardheid van Spong een aandoening is. Volgens Bin Laden hebben we zelfs te maken met een ziekte waarvoor de kuur niet bestaat uit een aspirientje, maar uit vier gemaskerde mannen en een kromzwaard. Misschien hebben ze ook wel gelijk. Gerard Spong is ziek. Aandachtsziek. Ik vrees dat het ongeneeslijk is.