Je gaat natuurlijk nooit voor je lol naar een ziekenhuis, maar wel altijd voor een ziekte. In Rusland ga je nog net wat minder voor je lol, en niet per se voor een ziekte. Mijn vriendin A. stuurde onlangs haar zoon twee weken naar ziekenhuis 21, een gespecialiseerd hospitaal voor kinderen met allergieën, huidziekten en infecties. Zoonlief ‘heeft’ wel iets, maar niet een heel dringende kwaal. Het gaat om de confrontatie met de verpleegsters die de slaapzalen bewaken. Die levert wat mijn vriendin betreft een twaalfjarige die straks op eigen benen moet overleven in Rusland een onmisbare ervaring op.
Vrouwen die ooit met blote handen dammen rond de Wolga optrokken, wijden zich in het ziekenhuis nu aan het reguleren van het leven van het zieke kind. Ze wekken Sasha om zeven uur. Dat is voor de meeste Russen, die graag laat naar bed gaan en laat beginnen, uitzinnig vroeg. Hij moet vervolgens twee uur wachten op zijn ontbijt, wat weer niet zo’n opgave is als je het repeterende menu eenmaal kent – koude aardappelen. ’s Middags werpen ze hem een bord kasha toe, wat een soort havermout is. Ook koud.
Sasha zegt verder dat hij reeds door de dokters afgekloven botten te eten krijgt. Omdat niemand in het ziekenhuis wordt toegelaten moeten we dat misschien niet geloven. Familie en vrienden komen niet voorbij de bezoekkamer, een ruimte met wat afgetrapte banken tegen de muur en een valse piano. Geen boeken, geen tv, wel TL-licht. Een terloops akkoord op de piano leverde me het commando ‘inrukken’ op van een van de dammenbouwsters.
De kwaliteit van de ziekenhuizen loopt uiteen. De kans dat je ze levend verlaat is niet overal even groot. Toen mijn vriendin ooit zelf met acute blindedarmontsteking was opgenomen en vanuit het ziekenhuis belde met haar vader – die zelf arts is – was zijn eerste vraag dus niet: ‘wat heb je?’, maar ‘in welk ziekenhuis lig je?’
Het is dus maar wat fijn dat Sasha weinig mankeert. Zijn ziekenhuis bevindt zich dan wel op een mooie plek, recht tegenover het beroemde Novodevitsji klooster waar tsaar Peter de Grote zijn lastige zus opsloot en waar beroemde Russen van Tsjechov tot Jeltsin begraven liggen. Maar de directe omgeving straalt niet af op de instelling. Het veldje waar de kinderen buiten mogen spelen kent, naast wat restjes gras, als attractie een voetbal, lek.
Sasha en een kameraad proberen tevergeefs de bal definitief weg te krijgen door hem over een aan het veldje grenzende huis te trappen. Het ding rolt telkens terug vanaf het schuine dak. ‘Je moet lek zijn om van deze plek te houden,’ monkelt Sasha, en passant demonstrerend dat hij snel de cruciale les van zijn verblijf leert, namelijk dat in het dagelijks leven koele spot onmisbaar is.
Is deze hele oefening nou niet wat overdreven, vraag ik mijn vriendin. Die schudt resoluut haar hoofd. Want op de geheime agenda staat een tweede punt: het ontlopen van de dienstplicht. Door nu een dossier op te bouwen over de kwalen die Sasha meedraagt, is het straks makkelijker om lidmaatschap van het Russische leger te omzeilen.
Het ziekenhuis mag een wat hoekig, oncomfortabel verblijf bieden, maar het Russische leger is een ondubbelzinnig middeleeuwse instantie. Bij het drillen van de rekruten vallen doden, door uitputting, mishandeling of zelfmoord. Organisaties als Human Rights Watchs stellen dat het om honderden slachtoffers per jaar gaat. Iedere Russische moeder doet wat ze kan om haar zoon daar ver vandaan te houden. Vijfduizend dollar klaart de klus. Maar een stevige allergie is soms ook genoeg.
Hoe vond je het nou, vraag ik wanneer hij zijn twee weken er op heeft zitten. Hij haalt opgewekt zijn schouders op. ‘Ik had nooit gedacht dat PSP-spelen kon gaan vervelen.’
Kysia Hekster
Ruslandcorrespondente NOS