Filosofen zijn mislukte comedians. Comedians hebben allemaal een shtick, een kunstje. Filosofen ook, maar dan niet grappig. Ze proberen hun shtick voortdurend uit te leggen, terwijl er niets aan uit te leggen valt. Marjan Slob is zo’n filosoof met een shtick. Marjan laat alles draaien om het woord ‘ruimdenkend’, want dat is dus ook ‘ruim denken’. Ja, Marjan, dat is wat het woord betekent. Om deze woordgrap heeft ze de titel ‘Denker des Vaderlands’ toegewezen gekregen. Is she up to the job? In de interviews over haar aanstelling als Denker zegt ze zelf erover: ‘het “denkerschap” gaat mij zeker stress geven’. Nee dus.
De dubbele aanhalingstekens zijn overigens niet mijn stilistische ingreep, maar die van het Financieele Dagblad. Ze maakte deze opmerking omdat ze het ‘denkerschap’ combineert met ‘twee grote opdrachten’ voor de Onderzoeksraad voor Veiligheid en voor de staf van de deltacommissaris. Als het werk, dat ook gedaan kan worden door een kleuter met een wijsvinger, in de weg staat van het denkerschap, klinkt het alsof je niet genoeg ruimte maakt voor dat denkerschap, Marjan.
Wat houdt het ‘denkerschap’ volgens haar zelf in? Ze is ‘twee jaar een uithangbord van de filosofie’ en verder ‘ga ik essays schrijven en ik denk en ik hoop ook dat ik veel in gesprek zal gaan op congressen en reflectiedagen van organisaties, maar ook bij filosofieclubs of in bibliotheken.’ Met een neus waar makkelijk een uithangbord voor de Koninklijke Kerckhaert Hoefijzerfabriek aan kan hangen, zit dat eerste gedeelte wel snor, maar dat tweede gedeelte is toch niet heel veel anders dan wat een Arjen van fucking Veelen of de lokale dakloze met achtervolgingswaanzin doet. En hoe graag hij het ook zou willen, Arjen van Veelen verdient de titel Denker des Vaderlands even weinig als de dakloze. Al zou ikzelf dat laatste wel graag zien gebeuren, want zo’n dakloze heeft de hele dag niets anders te doen dan denken, daar moet vast iets interessants tussen zitten. Marjan Slob, die heeft het veel te druk met haar doorgebroken dijken om ook iets interessants te zeggen, toch?
Om mijn eigen retorische vraag te beantwoorden: ja. Neem nu dit antwoord uit een NRC-interview: ‘Als je wat jij voelt tot een gemeenschappelijk probleem maakt, als je zegt dat dat iets betekent voor wat anderen moeten doen of laten, dan heb je de inspanningsverplichting om ook een verhaal te construeren over waarom dat dan zo zou zijn en waarom dat de wereld beter zou maken. En daar kan een filosoof denk ik wel bij helpen. Om het gesprek helderder te maken.’ Gesprekken met de NS-chatbot zijn helderder dan dit, en zo’n onderbetaald algoritme vraagt mij tenminste niet om een verhaal te construeren over mijn gemiste trein. De frasering ‘een verhaal construeren’ is trouwens echt top notch PMC newspeak. Klinkt diep, zegt niets, en kost vooral tijd.
Ik hoef natuurlijk helemaal niet als een eerstejaars argumentatieleer te bewijzen dat ze geen helder denker is. Ze is godverdomme een filosoof. En dan ook nog eens een publieksfilosoof. Publieksfilosofen zijn de filosofen die de brug willen slaan tussen onbegrijpelijke academische werken en het publiek, een onderneming met een even grote kans op slagen als een weeskind. Publieksfilosofen leggen zich er op toe om volgens de grootste gemene deler een boodschap over te brengen. En waar brengt dat ze? Bij ‘gesprekken voeren’. Influencers voeren op hun Instagram Live ook gesprekken, en gaan moeilijke waarheden over pedofilie daarbij niet uit de weg.
Maar Instagraminfluencers zouden we nooit de Influencer des Vaderlands noemen. Dat klinkt debiel. Of wat te denken van een andere beroepsgroep, zeg, een Natuurkundige des Vaderlands? De laatste die dat probeerde slijt nu zijn dagen op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Wat heb je nog aan je begrip van de snaartheorie als je geconfronteerd wordt met een ambtenarenapparaat dat meer bezig is met een teambuilding sessie ‘dekoloniaal vergaderen voor en door witte mensen’ dan de voorlaatste onderwijshervorming door te voeren? Bedenk anders eens hoe raar een ‘Dichter des Vaderlands’ zou zijn. Ik durf een arm erom te verwedden dat dat nooit goed kan zijn voor de mentale en fysieke gezondheid.
Waarmee ik maar wil zeggen: een Denker des Vaderlands is al een hemeltergend achterlijk concept. Iedereen kan zichzelf een denker noemen, maar een Denker des Vaderlands, wat is dat nu echt? Waar denkt die de hele dag over na? Iedereen denkt toch de hele dag? Wat onderscheidt de Denker des Vaderlands? Niet het denken-gedeelte, in ieder geval. Het vaderlands-gedeelte? Marjan Slob is geboren in Giessenburg, in de Alblasserwaard. Wie dat aan kan wijzen op de kaart weet dan iets over het vaderland, maar getuigt dat meteen van vaderlandsliefde? Omdat ik de penis van mijn vader aan kan wijzen betekent dat ook niet automatisch dat ik hem liefheb.
En toch wordt er elke twee jaar een nieuwe Denker des Vaderlands uitgekozen. Elke zevenhonderddertig dagen hijsen we een nieuwe shmuck met een nieuwe shtick op een podium. Na René Gude (dood), Marli Huijer (wil iedereen dood) en Daan Roovers (moet dood) zitten we nu met de ruimteinnemer Marjan Slob opgescheept. Het liefst zou ik Marjan Slob de ruimte in schieten. En alle andere Denkers des Vaderlands ook. En andere dingen des vaderlands eveneens. Gewoon iedereen met een shtick waar je niet om kan lachen. Dat zijn veel mensen, maar de ruimte is groot. En daar hoort niemand je denken.
AP