De bezetting ten spijt, het Bungehuis is onherroepelijk verkocht aan Aedes Real Estate, een projectontwikkelaar die het gaat verhuren aan de luxe Britse hotelketen Soho Club. Het is niet het laatste cultureel erfgoed dat onder de hamer gaat. Twee van de drie Nederlandse koepelgevangenissen, Arnhem en Haarlem (“strategisch gelegen ten opzichte van diverse uitvalswegen en het centrum”), zijn al te vinden op biedboek.nl, de verkoopsite van Rijksoverheid, en als het tijdelijke asielzoekerscentrum in De Koepel in Breda wordt opgedoekt, zullen ze ook daar weer naar een nieuwe invulling op zoek moeten. Het lijkt me sterk dat de gedetineerden een bezetting zullen organiseren om te voorkomen dat er nog meer rijksmonumenten in handen van het grootkapitaal vallen (tenzij Rudolf Valkhoff binnenkort geïnterneerd wordt natuurlijk), dus heb ik zelf een bestemming bedacht voor deze historische bouwwerken: zodra de crowdfunding rond is open ik er drie dependances van het Amsterdam University College.
Waarom investeren in dit plan? Het Liberal Arts and Sciences-onderwijs vormt nu eenmaal ontegenzeggelijk een groeimarkt. De afgelopen twintig jaar openden zeker zeven zulke instellingen hun deuren, niet alleen in Amsterdam (“excellence and diversity in a global city”), maar ook in Middelburg, Rotterdam (“Erasmus University College, the E is for Excellence”), Groningen, Leiden en Utrecht (“At UCU, students and teachers are eager to excel”). Toelatingseisen, samen wonen op een campus, Engelstalig, multidisciplinair onderwijs en 2000 euro extra collegegeld betalen per jaar, dat trekt kennelijk 6VWO’ers, al is me aan raadsel waarom. Mijn middelbare school was ook behoorlijk multidisciplinair- we hadden Frans, aardrijkskunde en zelfs gymnastiek- en toch kon ik niet wachten daar vanaf te zijn. Wellicht veroorzaakt keuzestress een voorkeur voor brede opleidingen, en dan ben je op een University College aan het juiste adres: je weet bij God niet wat je wilt doen, maar wel dat je er vol voor wilt gaan, een houding die wel zo’n beetje wordt samengevat in de zoveel gebezigde term ‘excellence’.
Ik heb weleens iemand horen beschrijven hoe hij een bloedneus van de pijn kreeg toen de plaatselijke verdoving het af liet weten tijdens een onbeholpen uitgevoerde ruggenmergpunctie, en zoiets moet u zich ook voorstellen dat ik doormaak bij het horen van het woord ‘excellence’. Waarschijnlijk is het bedoeld om het droombeeld van een Amerikaanse universiteit op te roepen, zo’n neoclassicistisch Landal Greenparks gevuld met harde werkers die de beste versie van zichzelf zijn, maar wat er werkelijk achter dit soort kwijlerige consultancytaal steekt wordt snel duidelijk als we op een Nederlandse vertaling overgaan. Stel dat de decaan van het Universiteits College Utrecht (“Met de U voor Uitmuntend”) als eerste zin op de website zou zetten “Op het UCU zijn studenten en leraren gretig om uit te munten”, dan zou iedereen toch razendsnel in de gaten krijgen waar we hier mee te maken hebben: een inhoudsloze strebersmentaliteit. Wie helemaal niets van zichzelf heeft, geen nieuwsgierigheid, geen ideaal, geen passie, maar alleen de naarstige wens om beter zijn dan een ander, die verkoopt zichzelf als excellent. En verkopen doet het zeker.
Het is niet meer dan logisch dit concept te combineren met een koepelgevangenis. Selectie aan de poort krijgt nog wat meer gewicht als het plaatsvindt onder de Middeleeuws uitziende gevangenispoort van Breda of Arnhem, en ook over de campus hoeft vanzelfsprekend niet meer te worden nagedacht: de drie complexen bevatten gezamenlijk meer dan 800 gemakkelijk tot studentenkamers om te bouwen cellen. Dat het deelnemen aan het campusleven een verplicht onderdeel is van het leven als AUC-student, wordt door de hoge bakstenen muren en zware metalen deuren mooi onderstreept. De lange lijst met praktische voordelen bespaar ik u, om gelijk over te gaan tot mijn conclusie: dat een University College een koepelgevangenis is, maar dan om te studeren.
Toen de Engelse filosoof Jeremy Bentham in de achttiende eeuw de koepelgevangenis ontwierp, was het niet alleen als gevangenis bedoeld. Het panopticum, zoals hij het ronde gebouw noemde, diende simpelweg om op een efficiënte manier opzicht te houden, of het nu om zieken, scholieren of gevangen ging. Dat de ontwerpers van Amsterdamse campus zich door deze architectonische klassieker hebben laten inspireren werd me bij mijn eerste bezoek al duidelijk. Ik hielp een vriendin, die introk in het S-vormige gebouw, met het verven van een muur. Toen we klaar waren, en zij haar werkbroek uittrok, steeg er vanaf de binnenplaats een extatisch juichen en fluiten op, nog geen halve minuut later gevolgd door een jongen die aan de deur stond te bellen, “met de complimenten voor het achterwerk”. Dit is de academische cultuur op het Amsterdam University College: de peer review gaat 24/7 door.
Om de sfeer van onderlinge beoordeling en competitie verder op te voeren werkt het AUC ook nog met een zogeheten Deans’s list, ook wel “excellence list”, waarop wordt bijgehouden wiens cijfers hoog genoeg zijn voor een cum laude afstuderen, die eens in de zoveel tijd op Blackboard wordt gezet. Iedereen is excellent, tenslotte, maar sommigen zijn excellenter dan anderen. Het AUC kent de canon van haar moerstaal, Engels, en heeft haar reglement Orwell en Catch-22 indachtig opgesteld. Wie een vak niet haalt wordt op “academic probation” gezet (“academische proeftijd”), wat onder meer betekent dat “you are not permitted by the Board of Examiners to take more than four courses in one semester and you may not run or hold for elected office.”- een slimme manier om te voorkomen dat de slachtoffers van dit bizarre beleid kans zien zich ertegen te verzetten. Er is ook nog sprake van “social probation”, maar dat wordt nergens toegelicht. Iedereen weet hoe een isoleercel er vanbinnen uit ziet.
Sommigen menen dat het onethisch om nog meer University Colleges te openen, dat het meeliften is op een academisch klimaat dat in een gestoorde rat race is veranderd, dat het sneu is voor de monddood gemaakte, zich doodwerkende student. Daarop antwoord ik dan: ik doe gewoon wat de markt wil. En dat die studenten in gestoorde lemmingen veranderen, dat ligt niet aan mij, dat ligt aan het publiek. Je moet tenslotte al behoorlijk cray cray om je überhaupt op te laten sluiten.
Storten kan op NL50INGB0002903882.
DM