Nu HMK er de brui aan geeft, speculeren de complottenbakkers erop los. Jorge Zorreguieta zou met haar aftreden te maken hebben, niet het tweehonderdjarig bestaan van de monarchie. Reden om op onderzoek uit te gaan. Wie is Jorge Zorreguieta eigenlijk, en wat drijft deze fascinerende man? Een portret.
Jorge werd precies 85 jaar voor de aankondiging van Beatrix in Argentinië geboren. Hij kwam uit een politiek nest. Zijn opa was namelijk burgemeester van Mendoza, u weet wel, van de wijn. Het werd al snel duidelijk dat ook mini-Zorreguieta een publiek ambt ambieerde. In 1976, toen generaal Jorge Videla op onorthodoxe wijze (na wat moorden en ontvoeringen) de touwtjes in handen kreeg, werd die andere Jorge onderminister van Landbouw. Dat zijn ministerschap niet alleen om de nodige bloemetjes en bijtjes zou draaien werd al snel duidelijk. De Nederlandse Staatssecretaris van landbouw Henk Bleker sprong wellicht wat rücksichtslos om met de fragiele Ecologische Hoofdstructuur, maar door hem zijn hooguit wat padden verdwenen. Volgens verschillende getuigen was het bij onderminister Zorreguieta andere koek.
Voor iemand die de macht heeft gekregen na een militaire coup (in plaats van na bijvoorbeeld verkiezingen), is het natuurlijk altijd lastig om het helemaal goed te doen. Er moest, na jaren van onrust, door generaal Videla een beetje orde worden geschapen. De gevaarlijkste jongens had de leider reeds naar zijn kant weten te krijgen: jarenlang had een doodseskader genaamd Triple A het land in zijn greep gehouden, en in 1976 kozen de moordenaars team Videla. Een aantal jaar geleden verwees prins Willem-Alexander hier nog op spitsvondige wijze naar, door te zeggen dat hij en Máxima met de namen Amalia, Alexia en Ariane, waren gegaan voor een Triple A-rating.
Het doel van Jorge Videla was het stichten van een degelijke dictatuur. Een ondemocratische bestuursvorm kan gezellig, verbindend en knus zijn, kijk maar naar de monarchieën. Maar het kan ook anders uitpakken, en de gedaante aannemen van een bloederige tirannie. De scheidslijn is soms flinterdun. Nu lijkt het consolideren van een dictatoriaal bestuur wellicht kinderlijk eenvoudig, maar het vergt toch altijd meer moeite dan verwacht om alle neuzen in de juiste richting te krijgen. En zo heeft het kunnen gebeuren dat de dictatuur van Videla een tamelijk repressief karakter kreeg.
Zoals wel vaker het geval is bij landen die te maken hebben met een dictatoriale staatsvorm, was er in Argentinië sprake van een glijdende schaal. Werd men eerst nog gewoon ontslagen wanneer linkse sympathieën werden bespeurd, later werd men dringend verzocht te verdwijnen. Wilde men dat liever niet, om welke reden dan ook – sommige mensen woonden bijvoorbeeld mooi, en hadden een goede band met vrienden en familie – dan waren er alternatieven. Twee methodes waren bij Videla en zijn vrienden in het bijzonder geliefd: een enkeltje concentratiekamp, of een parachutesprong, maar – addertje onder het gras – dan zonder parachute. Voor Jorge Zorreguieta, onder wiens bewind de export van vlees, graan en suiker enorm toenam, zal die keuze eenvoudig zijn geweest. Want hoe meer concentratiekampen je bouwt, hoe minder landbouwgrond je overhoudt. Dat is logisch. En natuurlijk scheelt het ook een heleboel opruimwerkzaamheden wanneer mensen gewoon over zee worden uitgestrooid.
In 1981 hield Jorge Videla het voor gezien. Nee, vijf jaar is niet erg lang voor een rechtgeaarde dictator, maar het was nu aan de volgende generatie. Hij kreeg direct huisarrest. Zijn trouwe vriend Zorreguieta had vanaf dat moment weinig invloed meer over. Hij zat vanaf toen in de suiker, als voorzitter van een adviesraad voor suikerboeren. Ook belangrijk, maar lekker apolitiek. Hierdoor werd hij, in tegenstelling tot andere leden van Videla’s kabinet, niet vervolgd. Maar veel complotdenkers denken dat hij alsnog vervolgd gaat worden, en dat de troonswisseling daarom rap achter de rug moet zijn. Dan zou iedereen comfortabel op zijn plekje zitten wanneer de pleuris uitbreekt.
Om te zorgen dat de waarheid over deze onderminister in Nederland boven tafel zou komen, reisde de kale sterreporter Arnold Karskens af naar Argentinië. Uit de verklaringen van oud-ambtenaren op het ministerie van landbouw bleek dat Zorreguieta ook de mensen op zijn eigen ministerie niet altijd even zachtzinnig behandelde. Ambtenaren werden gefolterd (waarbij de joden voorrang kregen), baby’s werden vermoord en hoge functionarissen kwamen langs om te kijken bij de martelpraktijken en verhoren. En dan waren er nog de ouderwetse verdwijningen.
Jorge Zorreguieta had, zo bleek uit het verslag van de kale sterreporter, voor een trouwe hoogwaardigheidsbekleder uit het kabinet van Jorge Videla the best of both worlds: niet alleen had hij een vleugje van de paranoia van Jozef Stalin, ook had hij het ongezouten antisemitisme van Adolf Hitler overgenomen. Karskens had commentaar op de werkwijze van Zorreguieta. Niet alleen op het martelen, moorden, en ontvoeren zelf, als wel op zijn houding in de nasleep van de tijd van Videla. ‘Als je zwijgt over verdwijningen, wordt het nog vervelender, dan kunnen de families niet eens rouwen,’ zei Karskens. Zorreguieta kon dat hoogstwaarschijnlijk niet erg veel schelen.
Het blijft een mysterieuze man, die Jorge Zorreguieta. Misschien maakt juist dat hem zo boeiend.
AB