Zonder zo’n pandemie vergeet je het misschien eventjes, maar wanneer het er echt op aankomt, is de man nog steeds de grote roerganger. De enige vrouwen die tijdens deze crisis op tv mochten om er ook iets over te zeggen, waren gebarentolk. Speciaal voor de persconferentie werden ze uitgenodigd om op de achtergrond dertig minuten lang wanhoop, woede en angst uit te beelden. De mannen van de politiek doen natuurlijk niet aan emotie. En daar gaat het mis.
De corona-pandemie is uit de hand gelopen door een gebrek aan hysterie. Onder mannen heerst nog steeds de verkeerde gedachte dat je bij een ramp niet krijsend weg dient te rennen, maar nuchter moet blijven staan om de situatie in te schatten. Rond 5 maart 2020, toen er officieel nog slechts 83 besmettingen waren gerapporteerd, maar werkelijk al – zo bleek later – zo’n 33.000 besmette Brabanders rondliepen, had het allemaal moeten gebeuren: leger inzetten, koning op de buis, medicijnen uitdelen, muur tussen Midden- en Zuid-Nederland, ieder huishouden een beademingsapparaat en verder gewoon het hele volk netjes de kooi in.
Maar wat deed Jaap van Dissel, leider van het RIVM? Hij stuurde zijn persvoorlichter Harold Wighel naar Het Parool, met de tekst: “De stand van zaken is nu dat het coronavirus hier geen voet aan de grond heeft. Onnodige paniek is zinloos, en onwenselijk.” Ondertussen niesten de 33.000 besmette Nederlanders moedig door. Ligt het aantal besmettingen niet wat hoger dan de vastgestelde 83, wilde de krant weten. Waarschijnlijk wel, denkt Wighel, maar een schatting wil hij niet geven. ‘Zolang de vastgestelde besmettingen er niet op wijzen dat Nederland zelf een serieuze infectiehaard is, zal het RIVM niet meer mensen testen.’
Lekker dan. Het RIVM stuurde in februari al een richtlijn rond aan huisartsen en GGD’en, die voorschreef dat alleen symptomatische mensen die in Noord-Italië of China waren geweest, recht hadden op een test. Alleen van mensen die de infectie dus buiten Nederland hadden opgelopen, werd bekend dat ze een infectie hadden opgelopen. De duizenden Nederlanders die zich met benauwdheidsklachten bij de huisarts meldden, maar niet in een risicogebied waren geweest, kregen te horen dat dat natuurlijk géén corona kon zijn.
Er zijn dus wel wat denkfoutjes gemaakt. Je zou je kunnen voorstellen dat Jaap van Dissel, nu eenmaal bekend is dat hij zaak aanvankelijk ernstig onderschat heeft, daar eens wat over zou zeggen. Maar aan de andere kant: waar moet hij beginnen? Bij de door hem aanbevolen groepsimmuniteit, een idee dat hij een paar dagen later weer introk, omdat wij het allemaal ‘verkeerd begrepen’ hadden? Bij de beschermingsmiddelen voor verpleeghuismedewerkers, die het RIVM niet nodig achtte, en waardoor er tientallen verpleegkundigen ziek werden, en sommigen overleden? Of bij zijn ideeën over mondkapjes, waaraan hij langer vasthield dan Koningin Elizabeth aan Rhodesië?
Van Dissels strategie is duidelijk: onverstoorbaar doorgaan met het rondbazuinen van matig onderbouwde ideeën. Inmiddels heeft het RIVM minstens zoveel foutieve informatie verkondigd als Stichting Viruswaarheid. In plaats van excuses, kwam Van Dissel met een nieuwe theorie: het ventilatiesysteem in vliegtuigen is zo superieur, dat de luchtvaartindustrie niet met aanvullende maatregelen hoeft te komen. Wanneer later blijkt dat het RIVM hier helemaal geen onderzoek naar heeft gedaan, hangen de Boeings al lang in de lucht. Het moge duidelijk zijn waar Van Dissel zijn onderzoek doet: op de golfbaan, in zorgvuldige samenwerking met de CEO van Transavia.
Ondertussen schuift die koppige hulpsinterklaas iedere woensdagochtend weer aan bij het OMT-overleg, waar hij de kamerleden met allerlei grafiekjes de stuipen op het lijf jaagt. Hij is Jaap, en ‘Jaap is van de wetenschap’, aldus de premier. Jaap is nuchter, rationeel, en nooit eens van iets onder de indruk. Een groep experts, die onder leiding van Wim Schellekens in juli al de noodklok luidde omdat het aantal besmettingen opliep, en het kabinet dringend verzocht om maatregelen te nemen, werd weggezet als een verzameling geriatrische paniekzaaiers. Mark had Jaap al. En Jaap was even met vakantie, net als Mark, maar met warm weer had zo’n virus het toch moeilijk, dus als je gewoon naar de feiten keek, was er niets aan de hand.
In plaats van een middeleeuwse heksenverbranding zou er een openbaar tribunaal moeten komen waar al die overmatig nuchtere, rationele mannen terecht worden gesteld. Een soort omgekeerde brandstapel, waar de hysterici en angsthazen vervolgens krijsend omheen kunnen dansen. Aura Timen, die vrouw, mag er trouwens ook wel op.
MM