Ooit bestond er iets als schaamte. Tegenwoordig bestaat het nog steeds, maar is het iets wat besproken moet worden in plaats van verzwegen. Daarom schreef de zieke auteur Thomas Heerma van Voss een semi-autobiografische roman over een zieke auteur die een semi-autobiografische roman schrijft over een zieke auteur. Thomas schaamt zich niet voor dit gegeven, maar wel voor zijn darmziekte. Helaas schaamde hij zich net niet genoeg om weg te blijven bij NPO Radio 1, waar hij en zijn boek worden geïntroduceerd door presentatrice Mieke van der Weij. ‘In Condities leert Vincent Pek zich verhouden tot het leven, zijn verleden, en het samenwonen met zijn geliefde, wat wordt overschaduwd door een chronische darmziekte. Daarbij zijn onverwachte hevige buikpijn en dunne ontlasting nooit ver weg. Goedemorgen Thomas!’
Goedemorgen Thomas, vertel ons eens wat er de afgelopen tijd allemaal uit je pen en je anus is gekomen. Normaal gesproken zijn lezers gek op semi-autobiografische romans: aan het achterhalen welke passages wel en niet precies zo zijn gebeurd beleven ze meestal meer plezier dan aan het boek zelf. Dat het bij Condities niet zo werkt, heeft een simpele verklaring, die heel helder naar voren komt in de volgende korte dialoog tussen Mieke en Thomas. T: ‘Er hangt een enorm taboe rond darmziektes. Het gaat over poep, dat vinden mensen vies.’ M: ‘Het stinkt.’ T: ‘Precies, het stinkt.’ Daar zijn we het dan allemaal over eens. Als Daan merkt dat de aloude marketingtruc van het semi-autobiografische verhaal niet aanslaat, besluit hij zelf maar een tipje van de sluier te lichten. ‘Bij mij is de ziekte niet zo erg als bij mijn protagonist, hoor.’ Ja ja, dat zal wel. En wie moet dat gaan controleren? Wat in ieder geval zeker is, is dat Thomas net als zijn hoofdpersoon het schrijven even helemaal niet meer zag zitten. ‘Al jaren zwoegt Vincent Pek op een boek dat maar niet wil komen.’ Een typisch geval van obstipatie: hij perst en perst en het komt er maar niet uit.
Thomas’ writer’s block bleek te worden veroorzaakt door zijn chronische darm block. Wilde hij wel met zijn ziekte naar buiten treden? Was het niet gewoon beter om erover te zwijgen? Ook wist Daan helemaal niet zeker of hij als zoveelste jonge schrijver een semi-autobiografisch werk door de strot van het lezerspubliek wilde duwen. Hij zag zelf ook heus wel de achterlijkheid in dit plan. Toch hebben wij nog minder aan deze twijfels dan een crohnpatiënt aan een Rennie. Dat boek moest er blijkbaar uiteindelijk gewoon komen. ‘Waarom wilde je dit verhaal schrijven?’ vraagt Mieke hem. Dit is de enige vraag die ertoe doet: wáárom? Thomas geeft twee redenen. Eén: hij heeft zelf al jaren last van deze kwaal. Dat is natuurlijk hartstikke jammer voor hem, maar nog geen reden om anderen ermee lastig te vallen. Twee: het leek hem interessant om een boek te schrijven over een hoofdpersoon die zich dag in dag uit moet verhouden tot een relatief lullig mankement. Helaas heeft Hanna Bervoets dit boek al geschreven, maar dan zonder drollen en diarree. Het is vorig jaar verschenen en heet Welkom in het rijk der zieken. Of Daan was hier niet van op de hoogte, of hij moest blijkbaar per se zijn eigen kolonie voor darmpatiënten stichten.
Zelf beweert Thomas dat hij geïntrigeerd was door het ongemakkelijke van zijn ziekte en de onmogelijkheid om met familie en vrienden over je uitwerpselen te praten. Kortom: stront is het unique selling point van zijn boek. Nu kunnen we wel doen alsof het nobel is dat Daan ondanks al het ongemak gewoon een roman over zijn darmklachten schrijft, maar wat leren wij ervan? Dat mensen poep een ingewikkeld gespreksonderwerp vinden? Dat het stinkt? Dat had Mieke van der Weij je ook zo wel kunnen vertellen! Toch is Daan ervan overtuigd dat hij iets unieks in handen heeft. ‘Deze darmziekte is natuurlijk heel nutteloos. Het is niet zo dat je door tien jaar buikpijn te hebben uiteindelijk een beloning krijgt of dat er een gouden berg aan het eind wacht. Er is ook geen oplossing. Voor heel veel ziektes geldt: erop of eronder, maar dit blijft altijd.’ Zie hier Thomas’ tragiek: je hele leven moeten lijden aan een ziekte waar je niet eens dood aan gaat. Had hij maar gewoon kanker, of iets anders waar je je werk en sociale leven voor op moet geven om aan het eind van de rit een pot goud of vergulde kist te ontvangen.
Thomas’ gebrek aan realiteitszin is nog vele malen gênanter dan welk poepverhaal dan ook. Dat blijkt ook weer als Mieke en haar co-presentator Peter de Bie aan het eind van het interview toch nog iets vinden waarvan ze wel willen weten of het nou allemaal echt waar is. ‘Die scènes met die uitgever, daar heb ik echt van genoten, die wandelende marketingmachine met louter ronkende teksten.’ Blijkbaar zijn Mieke en Peter nog niet op de hoogte van Thomas’ overstap naar Das Mag, anders hadden ze niet hoeven vragen of die uitgever in het echt ook zo’n opportunistische klootzak is. Thomas moet even zenuwachtig lachen en antwoordt dan dat hij het in eerste instantie wel wat onbeschoft vond toen zijn nieuwe redacteur over zijn ziekte zei dat daar sowieso ‘een verhaal in zit’. ‘Maar een jaar later dacht ik: die ziekte is er nou eenmaal, dan kan ik hem net zo goed gebruiken voor mijn werk.’ Daan, ga je schamen.
TS
Thomas Heerma van Voss, Condities. Das Mag, €24,99.