De grachtengordel huisvest meer dubieuze instituten dan je van een cultureel epicentrum zou verwachten. Stichting Monkey Business. Café Het Bruine Paard. Massagesalon Chen. The Totalitarian Art Gallery. Nyenrode Business School. Sebes & Bisseling Literary Agency. Niet al te lang geleden heeft zich een nieuwe gegadigde in de rij van panden met een schimmige bestemming gevoegd: The School of Life.
The School of Life klinkt als een afsplitsing van The Church of Scientology. Aangezien de onschuld van deze cursusschool nog bewezen moet worden, lijkt het me voor iedereen beter om tot die tijd niet aan te bellen bij Herengracht 215. Het zou zomaar kunnen dat Alain de Botton, de L. Ron Hubbard van The School of Life, de deur opent. In tegenstelling tot Hubbard heeft Alain de Botton voor zover de informatie strekt geen verleden als miskend sciencefictionschrijver, en ook wordt hij door psychiaters nog niet als klassiek voorbeeld van een psychoticus aangedragen. Wat niet is, kan echter nog komen, want iedere keer dat De Botton op tv verschijnt lijkt hij weer iets dichter richting de afgrond te zijn gekropen. Met de grimas van een baby die net vijf kuub lachgas kreeg toegediend vertelt hij ons hoe we betere mensen kunnen worden. Dat kan volgens De Botton op verschillende manieren, maar je moet er wel eerst even zijn boeken voor lezen.
Op de talrijke achterflappen van zijn boeken zet De Botton de moderne mens neer als een patiënt. De moderne mens is rusteloos, angstig en ontevreden, de moderne mens is instabiel en kwetsbaar, de moderne mens is het verkeerde pad ingeslagen, de moderne mens gaat liever naar zijn werk dan naar zijn man of vrouw, de moderne mens wordt gedreven door schuld en neuroses, de moderne mens denkt te weinig aan seks. Dokter De Botton loopt als een bezetene over de ziekenzaal van de moderne samenleving, en dient zijn patiënten zoveel mogelijk van zijn eigen zelfhulpboeken toe. Voor iedere zieke is wel een op maat geschreven boek. Als je je elke dag afvraagt: ‘Hoe moet ik reizen? En waarom?’, lees dan bijvoorbeeld De kunst van het reizen. Hierin leer je dat ‘reizen de voedvrouwen van onze gedachten [zijn]’ en dat ‘wie reist, de wereld en tenslotte zichzelf misschien wel anders gaat zien’. Misschien, dus misschien ook wel niet! Misschien heb je wel voor niks drie weken in een Indiaas ziekenhuis gelegen. Dan kun je gewoon een ander boek van De Botton lezen, zoals Art as Therapy. Daarin stelt De Botton een nieuwe manier voor om naar kunst te kijken. Kunst kan namelijk therapeutisch en helend zijn, en helpen om de verwarring van het dagelijks leven te verwerken. Door naar het schilderij ‘een bundel asperges’ van Manet te kijken, leren we om ‘onze levenspartners beter te waarderen’. Ha! Omdat die levenspartners niet de vorm van een bosje asperges hebben? Omdat ze geen Asperger hebben? Vertel het me, Alain.
Ik ben er zelf ooit ingetuind, en heb het boek Art as Therapy gekocht. Mijn verdediging is dat ik pas net in Londen woonde en geen vrienden had. Het was januari, het werd om half vier donker en het regende. Terwijl ik zonder paraplu door de glimmende natte straten liep, zag ik plots uit de duisternis het verlossende licht van een etalage verrijzen, gevuld met exemplaren van De Bottons nieuwste boek. Alain pakte me zoals hij al zijn slachtoffers pakt: op hun zwakste, meest kwetsbare moment. De boekverkoper keek me wat meewarig aan.
Hoewel Alain door zijn vader – een puissant rijke Zwitserse bankier – al jong op een Engelse kostschool werd geparkeerd en hij vervolgens naar behoren in Cambridge studeerde, heeft hij bij de Engelsen nooit meer sympathie kunnen winnen dan de dronken Franse chauffeur die Prinses Diana doodreed. Misschien komt dat deels omdat hij op de website van The Guardian wel eens betoogd heeft dat het makkelijker is om te werken, dan om tijd door te brengen met je man of vrouw. Als je vader je een hedgefund van 200 miljoen pond heeft nagelaten, waardoor je vrijblijvend over de wereld kunt vliegen en hier en daar wat lezingen geeft, dan is dat vast een waarheid als een koe. De gewone Engelsman echter, die na een dag zwoegen als assistent-autoverkoper inlogt op The Guardian en een dergelijk betoog leest, ontsteekt in furie. Tegenwoordig leest niemand in Groot-Brittannië de stukken van Alain de Botton nog, maar het lezen van en het reageren op de reacties onder zijn stukken is tot een nationale volkssport verheven.
In Nederland begroet men in het buitenland afgedankte denkers doorgaans met groot enthousiasme. In het geval van De Botton is dit geheel wederzijds. Alain is dol op de Nederlander, zegt hij tegen de Nederlandse journalisten: ‘De Nederlanders zijn areligieus, maar ze zijn ook in hoge mate nieuwsgierig op intellectueel en spiritueel gebied. Daardoor onderzoeken ze allerlei zaken op een originele manier. Heel anders dan de Belgen, die dit helemaal niet doen. Of de Duitsers.’ Don’t mention the war, Alain! Hoe dan ook, volgens De Botton is ons volk dus zeer geschikt als cursist bij The School of Life. Voor het volgen van een cursus ‘beter leren ruziemaken’ of ‘denken over kinderen krijgen’ bijvoorbeeld. Een grovere belediging aan het adres van de Nederlander lijkt me niet mogelijk.
MM