Ieder individu verdient liefde, geluk en respect. Het is belangrijk dat we compassie hebben met elkaar en elkaar helpen in tijden van nood – we zijn immers allemaal mensen. Dit heb ik natuurlijk niet zo snel zelf verzonnen, maar door intensieve studie geleerd van de dalai lama. Naast verlichte tulku is de dalai lama (pseudoniem) ook bestsellerauteur, en zijn laatste werk biedt weer enkele verbluffende inzichten. Het heet Wees hier, is de opvolger van Wees boos – ja, het is wel een kleine dwingeland, die Tenzin Gyatso, zoals hij echt heet – en kan de lezer veel leren over hoe je ‘in het hier en nu’ kunt zijn, zonder je eigen kop kaal te hoeven scheren.
Maar wat betekent ‘hier’ eigenlijk? Waar moeten we precies wezen volgens de dalai lama, waar vinden we ‘vreugde, rust en volheid van het bestaan’, kortom, waar is dat feestje? ‘Hier’ zou, als de opperboeddhist op onze persoonlijke fysieke locatie had gedoeld, in mijn geval een muf studentenhok betekenen, en in zijn geval een frivole tempel in Himachal Pradesh, India. Onwaarschijnlijk is het in ieder geval dat ‘hier’ op Tibet slaat, het oorspronkelijke thuishonk van de dalai lama dat hij met hulp van de CIA ontvluchtte toen Mao in de jaren vijftig zijn troepen erop afstuurde en dat sindsdien door de Chinezen wordt geterroriseerd. In een stuk voor Time schreef de dalai lama vorige maand: ‘This crisis shows us that we are not separate from one another — even when we are living apart.’ Hij had het hier over de corona-uitbraak, maar dit is precies waar hij zijn onderdrukte Tibetaanse broeders en zusters over de grens al zo’n zestig jaar mee op de been probeert te houden. ‘Photographs of our world from space clearly show that there are no real boundaries on our blue planet.’ Of Zijne Heiligheid nu aan de ene of de andere kant van de Himalaya voor hen bidt, ze zijn hoe dan ook verbonden.
Zonder te veel van de inhoud te willen verklappen kan ik alvast zeggen dat er geen geografische coördinaten voor ‘hier’ bestaan. Met ‘hier’ bedoelt de dalai lama ‘in het moment’. Want als we in het moment leven, legt hij uit, kunnen we pas echt compassie uitoefenen. ‘Als we hier zijn, zijn we niet bezig met ons verleden en niet langer bezorgd om de toekomst.’ Heerlijk, niet? Maar in de praktijk vaak lastiger dan gedacht, zelfs voor onze meestermonnik. Afgelopen zomer beweerde hij, duidelijk helemaal in het hier en nu, in een interview met de BBC dat de EU vluchtelingen moest toelaten en onderwijs moest bieden. Nog geen vijf seconden later voegde hij daar, opeens helemaal uit het hier, aan toe dat er op de lange termijn slechts een klein aantal kan blijven en dat Europa voor Europeanen is. Sommigen zullen beweren dat dit een wel erg hypocriete uitspraak is voor een bejaarde die zelf driekwart van zijn leven in ballingschap heeft doorgebracht, anderen zullen het daarmee eens zijn. Toch bewijst deze opmerking vooral dat in het moment zijn een levenskunst is, en niet iets wat je leert door eenmaal per week met je mindfulnessklasje op een yogamat te liggen dweilen. Al ben je Gautama Boeddha zelve, iedereen kan er wel eens een xenofoob devies uit boeren. Dat moet je vergeven. Ook dat is compassie.
Laten we niet vergeten dat het voor de dalai lama misschien nog wel moeilijker is om in het moment te leven dan voor ons. Iedereen zanikt voortdurend aan zijn kop: of er nog hoop is voor de wereld, wat hij vindt van de politieke spanningen tussen China en de VS, hoeveel jaren hij nog denkt te hebben, en hoe je ook alweer in de lotushouding gaat zitten. Nog zo’n rotvraag: wie wordt zijn opvolger? Zes jaar geleden was de tulku daar nog heel duidelijk over: niemand. Na vijf eeuwen was het wel een keer mooi geweest. Hij zou het laatste wierookstokje uitblazen en de deur dicht doen. Inmiddels lijkt hij daar toch anders over te denken, zo staat hij zelfs open voor een vrouwelijke opvolger, en als we toch op die toer gaan, dan ook maar meteen een lekker wijf. ‘If female Dalai Lama comes, then she should be more attractive, or she would be not much use.’ De vrouwelijke interviewer tegenover hem, geschokt: ‘But it’s about who you are inside, not on the outside, right?’ DL: ‘Yes, I think both.’ Laat die Bollywoodactrices maar aanrukken!
Als interviewers hem geen achterlijke vragen stellen doen zijn vrienden dat wel. Bij het minste of geringste trekken ze hem aan zijn donkerrode uniform: of hij niet even de wereldproblematiek kan oplossen met zijn magische krachten. ‘I always tell them that the Dalai Lama has no magical powers.’ En maar niet luisteren, hè. De spirituele leider is hetzelfde als wij: we zijn allemaal mensen – ik zei het net al even – en hij heeft geen andere vermogens dan de rest van ons. De enige kracht die wij hebben en die mensen onderscheidt van dieren, en een gereïncarneerde lama van een gewone lama, is dat we niet de hele tijd in het moment leven, maar vooruit denken, gebeurtenissen bewust herinneren en onze gedachten laten afdwalen als we ons de pleuris vervelen. Zelfs deze kracht is de dalai lama bereid op te geven! Ik ben slechts benieuwd of dat hem ook lukte tijdens het schrijven van dit boek.
TS
Zijne Heiligheid de dalai lama, Wees hier. Spectrum, € 15,99.