Voor ik het vergeet: je krijgt de groeten van mijn vader, moeder, tantes, grootouders, vriendinnen, en eigenlijk ook van de rest van Nederland. Ze vinden allemaal dat je hele mooie programma’s maakt, vooral omdat je verhalen altijd ‘van twee kanten’ laat zien en daarbij de goede inborst van de mens toont. Dat laatste moet ik je nageven. Als jij weer eens met een pro-Russische separatist die twee patroonbanden om heeft, staat te keuvelen, denkt iedereen: “ach, die man heeft vast een erg schattig gezinnetje dat thuis met een grote pan borsjtj op hem wacht.” Hoe langer jullie praten, des te meer de kijkers zich afvragen waarom die man daar in godsnaam in dat uniform staat. Een kwartiertje smalltalk verder en iedereen gelooft dat het om een figurant van een amateurtoneelclub uit de Volksrepubliek Donetsk gaat.
Dat talent van je om leuke gesprekjes aan te knopen op straat, dat heb je vast niet van je vader. Als Brandt Corstius senior in zijn tijd een serie over de Sovjet-Unie had gemaakt, was hij na een half interview met een bakker al op transport naar Siberië gezet. Toch heeft die oude heer van je je wel uitgerust met een bruikbare eigenschap voor een Oostblokcorrespondent: een pessimisme dat feilloos aansluit bij het decor van de gemiddelde Grenslandaflevering. Als jij een voormalige testlocatie voor atoomwapens afstruint, lijk je meer op een Kazakse gedupeerde die zijn oude moestuintje terug probeert te vinden, dan op een journalist uit Bloemendaal. In het straatbeeld van Daugavpils ben ik je een kwartier lang kwijt. Tussen alle grijze jassen en kale koppen, tussen alle ‘kak’, ‘da’ en nasale ‘aah-ha’-klanken ben jij misschien wel de persoon die je het liefste zou willen zijn: een kind van moedertje Rusland.
Het is zonde dat je af en toe nog naar Nederland moet om als Poetinbarometer aan te schuiven bij praatprogramma’s. ‘Poetinbarometer’, daartoe heeft men je in de lage landen gereduceerd. Elke keer laat je weer filmpjes zien van die gekke, maar vooral ‘absurde’ Russen. Het weerbericht in Rusland: ‘Het is september, er is weinig wind en een lage luchtvochtigheid: kortom, een prima maand om luchtaanvallen in Syrië uit te voeren.’ Iedereen lacht, en je ogen twinkelen. ‘Dit is volgens mij waarom jij zo van Rusland houdt, hè Jelle?’ zegt de presentator. Je knikt maar. In Nederland kun je geen Rus zijn, de enige rol die hier – naast die van liefhebber – voor je is weggelegd, is die van Poetinpessimist.
En dan kunnen ze het krijgen ook, zal je wel hebben gedacht: ‘Rusland heeft een ontzettend indrukwekkend leger, en we gaan nog zien hoe dat zich de komende tijd gaat ontwikkelen.’ Je maakt me bang Jelle, hou op! ‘Ik heb me maar vast opgegeven als reservist bij het Nederlandse leger. Het zijn gewoon onzekere tijden, dus ik denk dat mensen maar beter voorbereid moeten zijn op het ergste. Of je nou ervaring opdoet in het leger, of dat je leert hoe je een moestuintje houdt, ik denk dat dat wel nuttige zaken zijn.’ Stop, Jelle! Ik wil het leger niet in! ‘Poetin laat in Syrië zien waar het Russische leger toe in staat is, en dat blijkt dus best wel verdomd veel te zijn. Nederlanders denken dat de wereld hetzelfde blijft in de komende jaren, maar dat vraag ik me echt af.’ Het wordt oorlog met Rusland en we gaan dood, allemaal! Dat lijkt in ieder geval de boodschap te zijn die de vier afgezanten van Down voor Dummies, die toevallig achter je in het publiek zaten en steeds wanhopiger keken, hebben opgepikt.
Ach, Jelle, met jouw maximalistische ziel hoor je gewoon niet thuis in dit land. Wij begrijpen het Russiche doemdenken niet, raken erdoor van streek. Geef een westerling geen Russische sprookjes, want hij kan er nachten niet van slapen. Als kleuter werd ik ooit meegenomen naar de Russische jeugdfilm Poes Poes van Ivan Popov, die bedoeld was voor kinderen tussen de vier en zes jaar. Een poesje liep weg van huis en beleefde allemaal avonturen. Na anderhalf uur werd het dier doodgereden door een auto. De ontreddering die ik toen om me heen zag heb ik zelden nog gezien. De Russische jeugd verliet de zaal waarschijnlijk gewoon met droge ogen, en trok een les uit de film: wie wegloopt van huis, wordt gestraft door het lot.
Een paar jaar geleden beloofde je bij de oprichting van de Correspondent om een serie over Nederland te gaan maken. Niet van Moskou tot Moermansk, maar van Meppel tot Maastricht. Daar hebben we nooit meer iets over gehoord, en dat valt wel te begrijpen. Een man die de Wolga heeft zien stromen, die de machtige klanken van Borodin heeft gehoord, en die zijn ijzige handen heeft gewarmd aan een Svetlana of een Raisa, is voor dit land verloren. De Maas is voor hem een modderig pisstraaltje geworden, en de Hollandse vrouw een man met borsten. Nee, het enige dat een leven in dit land spanning zou geven, zou een goeie oorlog met Rusland zijn. Ik begrijp best dat je je daar een beetje op verheugt.
MM