Een ware socialist is een man die al uren voordat de fabriek opent met zijn hamer in de hand trillend van opwinding staat te wachten voor het smeedijzeren toegangshek. Als de poorten van de fabriek zich vervolgens openen rent hij in zijn nauwelijks tembare arbeidslust om het hardst naar de assemblagehallen, om tezamen met zijn medearbeiders voor een schappelijk loon de gehele dag ijzer te smeden, naden te lassen of bouten aan te draaien. Eigenlijk maakt het niet zoveel uit wat de socialist doet, zolang het maar simpel handwerk is, bij voorkeur aan een lopende band.
Na een dag vol noeste arbeid spoedt de socialist zich huiswaarts, waar zijn vrouw het eten al klaar heeft en de kinderen in de gang staan te wachten om de warme werkmanshand van hun vader op hun hoofd te voelen. Voor het eten wordt eerst De Internationale gezongen en na het eten, als de kinderen naar bed zijn en zijn vrouw zich bezighoudt met haar huishoudelijke taken, gaat de ware socialist naar het buurthuis om met andere socialisten te filosoferen over een gelijke, sociale samenleving. Vervolgens is het weer vroeg bedtijd voor de socialist, zodat hij de volgende dag weer uitgerust met zijn hamer aan de slag kan in de fabriek.
Dit wellicht enigszins geromantiseerde beeld van socialisten moet Jan Marijnissen hebben ontwikkeld tijdens de lange donkere nachten op de kostschool in Oldenzaal, waar hij na de lagere school naartoe ging. Hij hoorde er niet helemaal bij en wanneer de andere jongens op de zaal ’s avonds een voor een bij de broeder-overste langs mochten komen bleef hij eenzaam in zijn bed liggen. In dat bed verdween God en groeide in plaats daarvan langzaam zijn liefde voor de socialen. Een club die je accepteerde zoals je was, waar voor iedereen een plek was. Tevens moet hier de realisatie ontstaan zijn dat als je ergens bij wilde horen, je moest zorgen dat je een van hen werd, een niet te onderscheiden deel van het grotere geheel.
Omdat Jan besefte dat de ware socialist eerder een arbeider is dan een intellectueel, stopte hij met zijn gymnasiumopleiding en ging de fabriek in. Hier leerde hij naast lassen en de grondbeginselen van de metaalbewerking vooral ook hoe hij zich moest gedragen als arbeider, hoe hij een van hen kon worden. Niet langer at Jan met mes en vork, voortaan plaatste hij tijdens de schaft zijn linkerarm voor zijn bord op tafel en begon als een bezetene met een vork in zijn rechterhand zijn eten naar binnen te ‘metselen’. Hij leerde schuine moppen tappen, praten zonder zijn sigaret uit zijn mondhoek te halen en vrouwen na te fluiten.
In dezelfde periode raakte Jan betrokken bij de socialisten. Eindelijk had hij iets gevonden waar hij bij hoorde. Zoals Marx zijn Engels had en Stalin zijn Lenin had Jan zijn SP. Jan was niet zozeer onderdeel van de SP, hij was de SP en de SP was, zei het in mindere mate, ook Jan. Waar het ook maar mogelijk was sprong Jan met zijn partij op de barricaden en wanneer er ergens toevallig geen barricaden voor handen waren, stond Jan omringd door spandoeken en met een megafoon in zijn hand bij zijn vroegere fabrieksbazen op de stoep om betere arbeidsvoorwaarden af te dwingen. Langzaam klom Jan op van onbeduidend partijlid tot lid van de Provinciale Staten en in 1994 was hij, inmiddels als partijleider, erbij toen de SP voor het eerst plaats nam in de Tweede Kamer. Daar zou hij zestien jaar blijven, tot juni 2010.
En je kunt veel zeggen van de SP. Dat ze een slecht doorgerekend partijprogramma hebben bijvoorbeeld, of dat ze kansloze mensen te veel een hand boven het hoofd houden. Dat ze een lijsttrekker hebben die op een afgeschminkte clown lijkt, of dat ze hard roepen vanuit de oppositie maar als regeringspartij waarschijnlijk weinig zouden presteren. Maar er is een ding dat je niet kunt beweren van de SP. Namelijk dat ze niet altijd iedereen een eerlijke kans gunnen in ons land. Dus waar iedereen opgelucht ademhaalde toen Jan de Tweede Kamer eindelijk met rust liet zagen ze bij de SP hoe weinig hij was zonder de partij. Jan had de SP nodig zoals de SP Jan allang niet meer nodig had. En daarom mocht hij de functie van voorzitter van de SP houden. En hoewel iedereen bij de SP wist dat hij deze functie kreeg uit medelijden, omdat Jan niets is zonder de SP, behandelden ze Jan nog steeds als een gewichtig man. Want zo sociaal zijn ze, bij de Socialistische Partij.
Tijme Mier