JdW

Ik begrijp dat het deze keer in dit blad over mannen gaat. Eindelijk. Kunnen we weer grappen maken over vrouwen die niet kunnen inparkeren of te laat komen omdat ze niet weten wat ze aan moeten trekken. Paul Damen, Michiel Eijsbouts, kom er maar in met jullie schuine grappen. Eindelijk even niet dat gezeur over stemmen van vrouwen die ook gehoord moeten worden, die zo nodig ook mee moeten tellen in de literaire prijzen. Excuustruzen. Zoals Elma Drayer laatst al zei, het maakt niet meer uit welke geslachtsdelen je bezit, zolang je maar kwaliteit levert. ‘We leven écht niet meer in de jaren vijftig’, schreef ze. ‘Dat vrouwelijke auteurs minder vaak in de prijzen vallen is écht een kwestie van tijd.’

Laten we wel wezen: het heeft nu wel lang genoeg geduurd, die inclusiviteit. Al die moderne genderneutrale onzin, lghbtxyz, vroeger hoorde je er nooit iemand over. Vrouwen hebben hun momentje gehad, met die zelfgebreide kuttemutsjes. Ooit gehoord dat er homo’s zaten in het leger van Napoleon? Of, nog erger, vrouwen die het met vrouwen deden, terwijl de mannen hun land verdedigden? Tolstoi had er meteen een mooie verhaallijn van gemaakt als het wel zo was, niks hoor. Musea doen ingewikkeld als ze een schilderij van een blote vrouw aan de muur hangen. Voeren discussies met jonge policor hipsters over de ‘male gaze’. Ja logisch toch, dat je naar zo’n mooie blote vrouw kijkt, en dat je dat dan schildert, als je dat kunt. 

Ik sprak laatst een wat oudere journalist, bijna met pensioen. Wim heette ’ie, dan heeft u een beeld. Wim had moeite met de moderne tijd. Kijken naar een mooie vrouw is al riskant. Hij had naaktfoto’s verzameld. Foto’s die mannen gemaakt hadden van hun vrouwen of geliefden, in verleidelijke poses, toen dat nog kon. Lang voordat #MeToo had toegeslagen. Niet dat de fotografen hun naam op de foto’s hadden gezet, maar je zag gewoon dat die vrouwen dat niet zelf bedacht konden hebben, vond Wim. Laat staan dat ze hun vriend of vriendin of wat dan ook hadden gevraagd foto’s te maken. Deze vrouwen deden tenminste nog gewoon wat je van ze vroeg. De foto’s waarop ze chagrijnig keken had Wim er voor de zekerheid maar uitgelaten. Je weet het tegenwoordig maar  nooit.

Die onzekerheid van de witte man, over of ze iets fout doen, of ze ongeschreven regels overtreden, dat moet verschrikkelijk zijn. Als ik met een iets te diep decolleté schunnige opmerkingen naar me toe krijg geslingerd, vráág ik daarom. Zo werkt dat al eeuwen, dat weet een kind. Vrouwen kleden zich opvallend en verleidelijk zodat ze gezien worden door de mannen. Zodat die mannen er iets over kunnen zeggen, en naar kunnen kijken. Daarom is het ook zo irritant als vrouwen denken ook mee te moeten besturen, dat ze ook burgemeester kunnen zijn, of minister. Je ziet het gebeuren met Femke, met Angela, met dat mens in Nieuw-Zeeland en met die jonge blom in de VS, die zo’n lange naam heeft dat ze haar een afkorting hebben gegeven. AZC of zoiets. Altijd maar de aandacht trekken met buttons, mantelpakjes, een dikke buik of godbetert een make-up-tutorial. Zou een man nooit doen – Hugo de Jonge daargelaten.

Mannen zijn nu eenmaal beter in sommige dingen. Hun mening vertellen bijvoorbeeld, niet dat voorzichtige. Logisch dat ze vaker bij praatprogramma’s zitten. Even in een paar zinnen zeggen hoe de zaak in elkaar zit, wat er gedaan moet worden, daar moet je ballen voor hebben. Vrouwen zijn meer multitaskers. Vandaar dat het ook zo goed werkt, die deeltijdbanen voor hen, zodat ze ook zien wanneer je moet stofzuigen en in de supermarkt bedenken dat het wc-papier op is. Hebben we in Nederland mooi geregeld, dat de kinderopvang niet voor iedereen is. Zo krijgen onze kinderen tenminste de goede normen en waarden mee, van huis. 

Dat sommige witte mannen in het verleden verkeerde beslissingen hebben genomen, is niet meer dan menselijk. Ook logisch dat ze daar eerst een standbeeld voor kregen, en jammer dat dat standbeeld nu weer weg moet. Ik stel daarom voor om op de plaats van die omstreden monumenten, dat J.P. Coen-beeld in Hoorn, Leopold de Tweede in België, gezien de laatste perikelen rond het koningshuis desnoods ook een paar Willem van Oranjes, moderne monumenten neer te zetten. Standbeelden voor de gewone witte man. Voor de wethouder die in een raadsvergadering een schunnige opmerking maakt naar zijn vrouwelijke collega van een andere partij. Voor de politicus die vindt dat als een vrouw nee zegt, ze ja bedoelt. Voor de recensent die een boek beoordeelt op de lunchwillendheid van de schrijfster. De man die de vrouw even uitlegt wat ze net zelf al zei. Voor de man die vrouwenquota aan de bestuurstop onzin vindt, omdat de keuzes voor nieuwe commissarissen toch altijd lopen via het kwaliteitskeurmerk van het old boys network en dat dat altijd prima was. En voor de man die zich in een hokje voelt geduwd, en daarom niet meer gewoon kan zijn wie hij altijd was. Alleen witte mannelijke kunstenaars mogen een voorstel indienen, hebben die ook eindelijk weer iets te doen.

JdW

Het kan geen krantenlezer ontgaan zijn dat het nieuwe televisieseizoen weer is begonnen. Ik heb geen televisie, ik snap niet waarom je zo’n bakbeest in je woonkamer zou willen terwijl je de meeste dingen ook gewoon op NPO Start terug kunt kijken. Ik nomineer de bedenker van de naam NPO Start hierbij meteen voor een divanbokaal. Als de site tijdens de zoveelste coronapersconferentie alweer overbelast is, net als jijzelf meteen vergeten is welke Zweedse detective jij als betalende NPO Plus-kijker vijf minuten geleden nog aan het kijken was en überhaupt elke vorm van gebruiksvriendelijkheid ontbeert kan je vanaf je luie stoel altijd nog heel hard ‘start’ roepen. Dat is zelfinzicht.

Ik zie online soms een flard van zo’n luchtig cultuurprogramma, een beetje zoals tv-mensen de krant lezen denk ik, want ik hoor nooit iets over een nieuwe krantenbijlage of column in het NOS Journaal, terwijl de kranten wel vol staan met voorbeschouwingen over nieuwe tv-programma’s, programma’s die na drie weken weer van de buis verdwijnen zodat er weer aanleiding is voor een tweede diepte-interview met een geflopte presentator of, als ’ie zelfs de zero-emission-levensstijl als verdienmodel niet ziet zitten, direct aan Fokke Obbema wordt overgeleverd. In zo’n cultuurprogramma gaat het dan over andere tv-programma’s of over mensen die misschien een keer een boek schreven maar nu mogen meepraten over virusbesmettingsgraden. Gratis kijkerstip: andersom zou verfrissender zijn: virusspecialisten die de aanstelling van docenten aan de Schrijversvakschool zouden bediscussiëren – ik begrijp dat ik daarmee driekwart van het ledenbestand van PC aanspreek dus ik hou me over de details op de vlakte.

Het enige tv-programma dat ik met regelmaat zie is het NOS Journaal. En dan niet het achtuurjournaal, de Rolls Roys onder de journaals, met loslopende presentatoren en ronde bewegende schermen, ook niet het tienuurjournaal, de betrouwbare snelle Volvo, nee, ik heb het over het middagjournaal. Een Dacia Logan, om in de autoparabels te blijven. Waarvan je elke keer opnieuw hoopt dat het toch een goede rit zal opleveren, al weet je dat ’ie niet harder kan dan vijftig, twee zachte banden heeft en de remmen het niet doen. Het geeft je een fijne blik in het brein van de NOS.

Ik heb ooit geleerd dat iedereen afbrandrecensies kan schrijven, dat zal niet elke PC-redacteur met me eens zijn (en zeker niet elke PC-lezer), maar ik wil hier hoe dan ook beginnen met een compliment aan de NOS. Ik vind het bewonderenswaardig dat er iedere dag rond één uur meerdere nieuwe journaals online klaar staan. Heel soms, op zaterdag, lukt het niet helemaal, dat klaarzetten, kan gebeuren. Misschien best vaak op zaterdag. Ik begrijp het wel, ik ga wel eens naar De Doffer op vrijdagavond en dan vergeet ik de volgende ochtend ook het vuilnis wel eens buiten te zetten. In dat zeldzame geval moet ik zaterdagmiddag zonder NOS-nieuws lunchen. Gelukkig is er dan nog het AT5-journaal, dat tegenwoordig door het leven gaat als ‘Amsterdam Vandaag’. Zodat je iedere dag van de week het nieuws van vandaag kunt kijken, zelfs als het al overmorgen is, en vandaag eergisteren. Dát had de NPO Start-copywriter moeten bedenken.

De dagen dat het NOS Journaal er wel is, hooguit een paar uur oud, begint het vaak met het nieuws dat de NOS belangrijk vindt. Het instorten van de kademuur van de Grimburgwal bijvoorbeeld, terwijl er in Groningen een aardbeving is geweest waar heel Amsterdam van zou kunnen instorten. Of iets met een Groeifonds. In elk geval een woord dat met Gr begint. Dionne Stax, die haar positie als presentator speciaal had gekregen om haar slechte uitspraak van de gr-klank te verbeteren, is inmiddels gepromoveerd naar een andere omroep, waardig opvolgster is AT5-coryfee Saïda Maggé, die het ouderwets heeft over een goeifonds en goningen. Fijn, zulke tradities, daar houden kijkers van. Soms is er dan een item over iets alarmerends in de economie. De jaarcijfers van Booking zijn alarmerend laag. Of de prognose voor de koopkracht is alarmerend. Dan komen er wat mensen die zeggen dat het echt heel erg is, en dan zien we een rode pijl naar beneden. Eg hoor, hoor je ze fluisteren achter hun desk.

En dan is er nog de stem van het volk. Sinds het vertrek van meesteres vox-popper Marga van Praag is het lang stil gebleven op de Nederlandse marktpleinen, gelukkig heeft de NOS daar ook een mooie vervanging voor gevonden: ze laten willekeurige Amerikanen bij een willekeurige bosbrand klagen over de staat van hun heg/auto/oprijlaan. Als het toevallig even niet brandt, dat kan, kan je ook altijd nog vakantiegangers nemen op een Grieks eiland. Daar wordt een mens blij van, zo’n herkenbare Amerikaan, steeds weer dezelfde, die overzichtelijke problemen heeft. Je kunt het wel elke dag over corona op Lesbos hebben, over een burgeroorlog in Centraal Afrika of over brand in Siberië, maar daar kom je de dag niet mee door, dat snappen ze wel bij de NOS.

Gelukkig is het dan alweer tijd voor ene Cindy (sorry andere Cindy) met het regionaal nieuws, of Gert met de sport. Hoe Cindy, de Journaalcindy dan, en Gert, verder heten, weet ik niet, gelukkig is dat wat ze vertellen zo irrelevant dat het me ook niet veel kan schelen. Voor de regionale omroep-verslaggevers die een reportage mogen insturen is het waarschijnlijk als een dagje meelopen op de middelbare school, dan maakt het ook niet zo veel uit of je de sommen in de natuurkundeklas wel snapt. En sport? Dat sla ik over. Dat er iemand een rondje wil rennen, of fietsen, desnoods met een hoop mensen achter een bal aan wil hollen en dat daar dan heel veel politie voor moet opdraven omdat de mensen die naar die hollende mensen kijken een middagje bushokjes en tegenstanders meppen als een middagje gezellig uit zien is tot daar aan toe. Ik heb zelf ook wel eens een touretappe gezien. Maar wat je daar verder nog voor zinnigs over zou moeten zeggen, vooraf, achteraf? Het weerbericht, dat is pas belangrijk.

JdW

Op Père Lachaise, het Zorgvliet van Parijs, tussen de resten van Jim Morrisson en Edith Piaf, bevindt zich het grafmonument van Oscar Wilde. Zich bevinden is een rotformulering, maar het beeld van een man met Antiek-Egyptische trekjes staat noch ligt, hij hangt: beentjes tegen elkaar geklemd, borst naar voren, met de armen strak langs het lichaam als een omgekiepte olympische rodelaar. Toen ik er om de hoek woonde, een jaar of tien geleden, was het witte stenen beeld een van de hoogtepunten van mijn wekelijkse wandelingen over de begraafplaats. Niet vanwege het beeld zelf, wel vanwege de honderden lipafdrukken die pelgrims en passantes in de loop der tijd op het witte beeld hadden gedrukt. Geen pafferige Amerikaanse tieners. Parisiennes, zo stelde ik me voor, weggeglipt uit een gedicht van Baudelaire, altijd perfect gekleed en gemake-upt en dus in bezit van rode lippenstift.

Misschien nog intrigerender was het geslachtsdeel van de Egyptenaar met Ierse wortels, overwoekerd door lippenstiftzoenen en duidelijk kleiner dan toen het in 1912 werd opgericht, maar onmiskenbaar aanwezig – visualiseer de rodelaars, maar dan echt naakt en in duikvlucht. In 1912 waren de Parijzenaars zenuwachtig geworden van de ballen die onder het beeld hingen: nog voor de onthulling was er door een vandaal een gipsen omhulsel omheen gemaakt. Er kwam politiesurveillance, Wilde’s executeur liet er een vlindervormige bronzen plaquette voor maken, voor het geslacht van de Egyptenaar dus. Jacob Epstein, de maker van het beeld, was woedend toen hij de censuur ontdekte en weigerde naar de onthulling te komen, het vlindertje mocht weer weg. In 1961 werden de testikels gejat, volgens een Broodje-Aap-verhaal zou de begraafplaatsopzichter de ballen als presse-papier hebben gebruikt. Inmiddels is het monument, de volledige sculptuur, sinds 2011 beschermd door een glazen wand, het vet van de lippenstift was de steen bijna fataal geworden.

Het zal de corona-isolatie zijn geweest, ik dwaalde tijdens deze mijmeringen over die ballen en zoenen op een Parijse begraafplaats af naar de vraag of Femke Halsema ook zo’n beeld zou krijgen, mocht ze ooit nog overlijden, mocht ze dat überhaupt kunnen, ik ken weinig mensen die zo’n tijdloos voorkomen hebben als zij. En of ze dan ook zo bedekt zou worden met zo veel liefde. Ik googelde op ‘standbeeld vrouw’ en kreeg, afgezien wat Maria-beelden en een paar Romeinse godinnen uit het tuincentrum geen treffers, wat geruststellend was – ze zijn godzijdank niet alléén vermarmerd omdat ze borsten hadden, ze wáren iets. Wat waren ze dan? Een paar keer koningin Wilhelmina. Als jonge juffer bij het Rokin, te paard, wel in amazonezit want stel je voor dat ze met haar benen wijd zou kunnen, daar mogen we niet aan denken. 

Tussendoor gingen twee foto’s naast elkaar viral, foto’s waarop je de stagiaires van Obama en de stagiaires van Trump zag. Die van Obama waren natuurlijk van alle kleuren van de regenboog, bij Trump kon ik één zwarte jongen ontdekken, het zou  pas raar zijn geweest als het andersom was. Wat mij opviel was de standaardhouding waarin de fotograaf de jongens en meisjes had gedresseerd: vrouwen, ook met broek, met benen onder de stoel gekruist, mannen allemaal breedgeschouderd aan het manspreaden. Op beide foto’s. Stelletje bange puriteinen. 

Terug bij de Nederlandse glamourbeelden is bij Wilhelmina vooral het aardappelzakmodel populair. Er is een handje vol Anne Frankjes, eeuwig minderjarig. Er blijkt in Haarlem een Hannie Schaftbeeld te staan in het Kenaupark, echt waar. Wacht: genoemd naar Kenau Simonsdochter Hasselaar, mijn kinderheldin. Thea Beckman was wel zo verstandig om de voornaam in het boek aan te passen naar Hasse want in de loop der eeuwen had de kenau post mortem een imagoschade opgelopen waar Michael Jackson wel pap van had gelust. Er zijn dus belabberd weinig standbeelden van volwassen vrouwen met een voor- en achternaam, en áls ze er al zijn, hadden ze een functie die ze niet kregen door hard te werken, een functie die ze niet afgepakt kon worden. 

Emilie Gordenker was nog geen maand directeur van het Van Goghmuseum of ze werd bij Buitenhof doelgericht afgerekend op een discussie over een pasteltekening van Degas van een vrouwelijk naakt – er moet een flinke reorganisatie zijn geweest bij dat programma, want Jan van Zanen, de van Utrecht naar Den Haag overstappende burgemeester, kreeg laatst een poeslieve behandeling. Het Van Gogh heeft die tekening aangekocht, toont ’em in de permanente collectie, maar de redactie wist de vragen zo te draaien dat je één quote kon uitleggen alsof het instituut – niet bepaald het oudheidkundig museum van Wijk bij Duurstede – het meesterwerk dat ze net voor zes miljoen euro hadden gekocht, meteen in de prullenbak overwoog te kieperen omdat er twee stagiaires hadden getwijfeld of het nog wel kon, qua #metoo en zo. Gast. 

Het Museumplein is gevaarlijk terrein voor menstruerende mensen. Die omschrijving irritant vinden is extra gevaarlijk als je zelf ook menstrueert of dat ooit hebt gedaan, vraag maar aan J.K Rowling. Beatrix Ruf was er ook zo eentje, ze werd in 2014 directeur van het Stedelijk, had, precies zoals was gevraagd, een breed internationaal netwerk maar was ook niet te beroerd om Nederlands te leren. Een lastercampagne van twee haantjes bij een avondblad zorgde ervoor dat ze in 2017 op, zo bleek later onterechte verdenking van het verzwijgen van neveninkomsten haar functie per direct neer moest leggen.  De raad van toezicht heeft een voorzitter met haast, vanwege mogelijke posities in Rutte III, iemand die mailt met het avondblad. Iemand die Ruf, volgens hetzelfde avondblad, weinig opties geeft. Iemand wiens loopbaan in de politiek niet met een ‘vlekje’ moet beginnen, aldus de ingehuurde communicatieadviseur. Negen dagen later wordt Ferdinand Grapperhaus beëdigd als minister. 

JdW

Archief